Σύντομη ιστορία μουσείων και συλλογών

Το μουσείο αποτελεί δημιούργημα της κουλτούρας του διαφωτισμού.
Κατάταξη της γνώσης → επιστημονική προσέγγιση τέχνης → θεσμοποίηση των ιδιωτικών συλλογών σε μουσεία.
Το μουσείο ως θεσμός δημιουργείται το 1850 – περίοδο κλασικισμού στις τέχνες (νεοκλασικισμός).

♦ Η λέξη μουσείο εμφανίζεται πρώτη φορά κατά τους ελληνιστικούς χρόνους στην Αλεξάνδρεια (290 π.Χ.), χώρος όπου οργανικοί διανοούμενοι σε σχέση με τους ανθρώπους της εξουσίας, σχετίζονται με τον πολιτισμό.
♦ Πρώτοι αιώνες μ.Χ. οι μούσες εξαφανίζονται και το μουσείο αντικαθίσταται από τους πατέρες τις εκκλησίας.
♦ Στην αναγέννηση γίνεται για πρώτη φορά η επιλογή παρελθόντος – ελληνορωμαϊκός κόσμος – ως σημείο αναφοράς, έννοιες: πολιτιστικής μνήμης, πολιτιστικής αναλογίας, υιοθέτησης παρελθόντος.
♦ Στον μοντέρνο κόσμο αρχίζει η ιστορία των μουσείων, που όμως δεν αποδεσμεύεται από την ιστορία των συλλογών, των εκθεσιακών μεθόδων και των μεθόδων φωτισμού.

Ιστορία συλλογών :
Το ζήτημα των καλλιτεχνικών συλλογών ξεκινάει με την ιταλική αναγέννηση, και οι συλλογές αφορούν κλασική αρχαιότητα και σύγχρονη τέχνη, που υλοποιείται κυρίως σε ιδιωτικές κατοικίες. Οι συλλογές συγκροτούνται από πλούσιους, εύπορους διανοούμενους και την εκκλησία (κυρίως Γερμανία και Ιταλία) και περιλαμβάνουν:
♦ αρχαιότητες και ρωμαϊκά αντίγραφα
♦ πίνακες Φλαμανδών
♦ γραφική τέχνη
♦ χάλκινα αντίγραφα
♦ πίνακες με μυθολογικό περιεχόμενο

1539 P. Jovio ονομάζει την ιδιωτική του συλλογή “museum”
1543 Η λέξη “museum” εμφανίζεται σε προμετωπίδα κτιρίου
1553 Ο Strada δημοσιεύει κατάλογο με τη συλλογή νομισμάτων του, “χρυσός του μουσείου”
1560 Ο Cosimo παραγγέλνει στον Vasari το κτίριο των Uffizi. Κτίριο διοικητικών υπηρεσιών των Μεδίκων, όπου στην galleria (διάδρομος) τοποθετήθηκαν κάποια έργα από την συλλογή τους (αγάλματα).

galleria : πινακοθήκη
αστικός χώρος, δημόσιος για υπηρεσίες
χώρος στην παλαιοχριστιανική αρχιτεκτονική, γυναικωνίτης, στοά

1734 Ο τύπος οργάνωσης της galleria για έκθεση έργων, χρησιμοποιείται σε πολλούς χώρους (Γαλλία, Γερμανία). Στην Βιέννη λατρεία των ερειπίων, κατασκευάζονται τεχνητά ερείπια σε κήπους για απόλαυση.

Σε αυτή τη φάση οι ιδιωτικές κατά βάση συλλογές γίνονται δημόσιες.

Γερμανία
1742 Ο Αύγουστος ο 3ος (Δρέσδη) δέχεται μια εισήγηση (Algarotti) η οποία δίνει στο μουσείο το δημόσιο χαρακτήρα του και βάζοντας τον τρούλο (πάνθεον) ως βασικό τυπολογικό στοιχείο του δημόσιου χώρου. (Μουσείο Κάσελ 1870, γιγάντιος ρυθμός)

Ιταλία
1711-60 Περίοδος Winkelmann στην Ρώμη όπου πραγματοποιείται τι μουσείο του Βατικανού (με θόλο), το οποίο όμως δεν ήταν ανοιχτό στο κοινό.

Αγγλία
1753 British Museum, δημιουργείται ως θεσμός από το βρετανικό κοινοβούλιο που κάνει αγορές, ελεύθερη πρόσβαση 1810.

Γαλλία
1789 Εθνικοποιούνται τα ανάκτορα (Λούβρο) και από το 1793 δημόσιος χαρακτήρας.

Μόναχο
19ος Εθνική ολοκλήρωση, νεοκλασικισμός μέσο για την κατάκτηση κοινωνικών αλλαγών. Πλατεία του βασιλιά με τη γλυπτοθήκη, τα προπύλαια και την εθνική πινακοθήκη του Klenze. Το πρώτο μοντέρνο μουσείο αποτελεί η γλυπτοθήκη του Μονάχου που σχεδιάστηκε για να στεγάσει τα γλυπτά της Αφαίας Αθηνάς, με ανοιχτή πρόσβαση στο κοινό.

Βερολίνο
1823 Ο Schinkel σχεδιάζει το αρχαιολογικό μουσείο του Βερολίνου. Επιτροπή εκθεσιακής οργάνωσης στην μουσειολογική οργάνωση.

Αρχικοί Τύποι Μουσείων
Γερμανικός τύπος: Duran/Schinkel σταυροειδές εγγεγραμμένο με τρούλο
Πινακοθήκες: Επίμηκες/μακρόστενο κτίριο με σκάλες που σε ανεβάζουν στον όροφο, τυπολογία ιταλικού παλατιού που θα επηρεάσει πολλά μουσεία στο μέλλον.

Βιβλιογραφική αναφορά:
Σημειώσεις από το μεταπτυχιακό πρόγραμμα μουσειολογικών σπουδών ΑΠΘ (τμήματος αρχιτεκτονικής) από τα μαθήματα της Ε.Γερογιάννη περί της ιστορίας των μουσείων και του Α.Γιακουμακάτου περί της αρχιτεκτονικής του μουσείου σε σχέση με τον ρόλο του.